Quartetto Di Cremona The Art Of Fugue (CD)

Bol Partner

De meeste liefhebbers van klassieke muziek kennen - of weten in ieder geval van - De kunst van de fuga van J.S. Bach. Het wordt soms beschreven als de grootste creatie van de componist en er wordt over gesproken in termen van mathematische schoonheid, zuiverheid van muzikale gedachten en thematische complexiteit. Maar opvallend genoeg vertelt geen van deze beschrijvingen ons veel over hoe de muziek eigenlijk klinkt - of over wat De kunst van het fugeren is en voor wie het bedoeld is. In 1742, het jaar van zijn zevenenvijftigste verjaardag, maakte Bach keurige kopieën van twaalf fuga's en twee canons. De set had nog geen titel en schetsen suggereren dat deze stukken eerst als klavierpartituur werden geschreven, alles geperst op twee notenbalken. In de daaropvolgende jaren herzag, breidde en vulde Bach deze verzameling aan - en tegen het einde van de jaren 1740 voegde hij een titel toe aan het nieuw gevormde volume: 'Die Kunst der Fuge'. Nu werd de muziek niet op twee notenbalken geschreven, die door de handen van een toetsenist moesten worden vastgepakt, maar op vier: dit waren oefeningen in complex contrapunt, waarbij verschillende 'stemmen' muzikale ideeën imiteerden en uitwisselden, en dus kreeg elke stem zijn eigen regel. Bach zag tegen het einde van zijn leven toe op de publicatie van drukproeven van het opus, maar hij heeft niet meer mogen meemaken dat het geheel gedrukt werd. In 1751, het jaar na zijn dood, adverteerde Bachs zoon Carl Philipp Emanuel de gepubliceerde partituur via een abonnement - maar het verkocht zo slecht dat hij uiteindelijk gedwongen werd om de uitgave terug te trekken. De kopergraveerplaten waren meer waard als metaal dan als muziek, en zelfs een nieuwe editie met een prachtige PR-bewuste inleiding door de componist Friedrich Wilhelm Marpurg slaagde er niet in om veel handel op te trommelen. Dus wat is het doel van deze mysterieuze opeenvolging van 'contrapuncti'? In grote lijnen is De kunst van het fugeren een instructieboek zonder woorden, een virtuoze demonstratie van hoe je contrapunt van verschillende soorten schrijft. Bach gebruikt een enkel thema in een enkele toonsoort en voert het door een reeks steeds gecompliceerdere permutaties: het thema wordt omgedraaid, van achter naar voren, de lengte van de noten wordt gehalveerd of verdubbeld, er worden extra thema's toegevoegd, enzovoort. Vier canons staan naast dertien fuga's die Bach telkens als 'Contrapunctus' bestempelt (waarmee hij aangeeft dat de technieken die hij toepast voor elk soort contrapunt-scenario kunnen worden gebruikt, niet alleen voor strenge fuga's). Het laatste nummer, 'Fuga met 3 onderwerpen', is onafgewerkt, maar bevat Bachs achternaam gespeld in Duitse nootnamen: B [Bes] - A - C - H [natuur]. Allemaal fascinerend en muzikaal rijk natuurlijk... maar wat betekent dit voor uitvoerders die dit ingenieuze instructieboek willen omzetten in een concert of opname? Toen het Quartetto di Cremona besloot om Bachs werk uit te voeren als onderdeel van hun 25-jarig jubileum, moesten ze hier goed over nadenken. een publiek zou verveeld kunnen raken', erkent Cristiano Gualco, de leider van het kwartet. altijd dezelfde klank, dezelfde tonaliteit, hetzelfde materiaal - en dus realiseerden we ons dat we het moesten spelen op een manier waarbij de klank gedurende het hele stuk echt verandert.' De oplossing kwam deels voort uit noodzaak. Omdat The Art of Fugue niet was geschreven met een strijkkwartet in gedachten, gaan de binnenste lijnen in verschillende delen verder dan het bereik van de tweede viool en altviool. De oplossing? paolo, onze tweede violist, leerde altviool spelen voor deze delen en Simone, die altviool speelt, liet een tenor-altviool maken. Ik wist ook dat Simone heel goed blokfluit kon spelen.' Dus in plaats van op te treden met slechts vier instrumenten, gebruikt het kwartet in totaal zeven instrumenten in het hele stuk. En, lacht Cristiano, 'als coup de theatre laten we de instrumenten op het podium staan voordat we opkomen voor een concert. Soms verstoppen we zelfs de blokfluit De impact van zo'n timbrale verscheidenheid is opvallend - net als de verbazingwekkende verscheidenheid aan klanken die de spelers uit hun instrumenten toveren. Contrapunctus I is zacht en breed; latere nummers zijn puntig en stuiterend; één (Contrapunctus V) is gemaakt om te klinken als een pijporgel. Cristiano vertelt over de experimenten van het ensemble met het toveren van de geluiden van houtblazers, stemmen en zelfs het spelen 'alsof met dempers' zonder de apparaten daadwerkelijk te gebruiken. Wanneer de traditionele middenstemmen van het kwartet worden vervangen door altviool en tenoraltviool (die een lager aantal snaren heeft dan een standaard altviool), wordt het algehele geluid donkerder en romiger; het blokfluitspel van Simone Grammaglia brengt daarentegen de kwaliteit van heldere vogelzang in de Canone all'ottava (de lijnen liggen een octaaf uit elkaar), en een zachte melancholie in de Canone alla decima in contrapuncto alla terza (de spelers een tiende uit elkaar, voordat Bach een lijn omkeert voor de tweede helft van het deel). als je als kind Bach bestudeert,' zegt Cristiano, 'denk je dat het heel streng is. Maar eigenlijk is er veel vrijheid. Dat bleek ook uit gesprekken met veel uitstekende barokspecialisten: er is ruimte om je eigen tempo, dynamiek, articulatie te vinden.' De partituren van deze stukken zijn met andere woorden bevredigend blanco in hun vierstemmige vorm, en het kwartet was in staat om hun ideeën per frase uit te werken. Dit, in combinatie met hun instrumentale flexibiliteit, stelde hen in staat om na te denken over hoe ze het geheel het beste vorm konden geven voor luisteraars. 'We probeerden het boeiender te maken, laten we zeggen.' De Contrapuncti staan in de volgorde zoals die is afgedrukt in de eerste editie van 1751: Bachs volgorde bevat inderdaad een duizelingwekkend scala aan verschillende ritmes en maatsoorten die ruimte bieden voor gevarieerde stemmingen en tempi. De vier Canons in de collectie zijn vervolgens opgesplitst en verspreid door het kwartet om voor afwisseling te zorgen. 'Als je van het begin tot het einde van de schijf luistert,' belooft Cristiano, 'moet er een klein verhaal zijn, is het idee.' En dat verhaal is aanwezig, in een iets andere vorm, op de hoes van het album: een foto van de Grote Orionnevel genomen door Cristiano, die een groot deel van de Covid pandemie van 2020 besteedde aan het leren van de kunst en wetenschap van astrofotografie. in de Grote Orionnevel zijn er zoveel dingen gebeurd en gebeuren er nog steeds, beginnend vanuit chaos en weer terugkerend naar chaos. Deze voortdurende metamorfose lijkt veel op onze ervaring in De Kunst van de Fuga, contrapunt na contrapunt. Sommige zijn eenvoudig, andere zo ingewikkeld dat we bij het spelen het gevoel hebben dat we verdwaald zijn. Maar zelfs in die gevallen lost de muziek zichzelf op naar perfectie en begrijpelijkheid

Fnac

Album - Verschenen op 08/11/2024 - bij ORCHID CLASSICS