Netherlands Radio Symphony Orchestra & Jac Van Steen Dutch Overtures: Bree, Verhulst, Wagenaar, Gilse (CD)

Bol

In de 19e eeuw bestond de eerste vioolsectie in Nederlandse orkesten vaak uit amateurspelers. Zelfs de 'orkestverenigingen' in Utrecht, Rotterdam en Amsterdam bestonden niet volledig uit professionele musici; een aanzienlijk aantal leden waren amateurs. Deze gemengde samenstelling van musici en een sterke neiging naar Duitse en Franse componisten had een diepgaand effect op de repertoirekeuze en er ontstond een duidelijke voorkeur voor programma's met een groot aantal korte en contrasterende stukken. Dit verklaart het succes van de ouverture, een genre dat zowel het gecomprimeerde stuk orkestrale voorspel van een opera als zelfstandige stukken omvatte. Nederlandse ouvertures verschillen van die van buitenlandse origine doordat ze over het algemeen mild van toon zijn en weinig theatraal. Het orkest heeft vaak een transparante klankkwaliteit, met als belangrijkste inspiratiebronnen Weber, Mendelssohn en Boieldieu. Twee mooie voorbeelden zijn de twee ouvertures op dit album van Johannes van Bree (1801-1857). Hij componeerde vier onafhankelijke orkestouvertures, waaronder deze in B mineur. Van Bree componeerde ook een aantal opera's, waaronder Le Bandit, waarvan de ouverture duidelijke invloeden bevat van Webers ouvertures. Daarentegen staat de ouverture in B-klein dichter bij de Franse opera-ouvertures van Cherubini en Boieldieu. Johannes Verhulst (1816-1891) was een vriend van Robert en Clara Schumann en zijn muziek werd geprezen door Mendelssohn. Te oordelen naar zijn ouverture bij Vondels toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel had hij goed geluisterd naar Mendelssohns 'Hebriden'-ouverture. Een reeks robuuste koperakkoorden in een gepuncteerd ritme herinnert ook aan een passage uit Schumanns Eerste Symfonie. Toen Johan Wagenaar (1862-1941) aan zijn carrière begon, speelde de muziek van zijn Duitse tijdgenoten nog een belangrijke rol in symfonische concerten, en de Duitse invloed in Wagenaars muziek dringt door in zijn hele symfonische oeuvre, dat een aantal ouvertures bevat. Frithjof's Meerfahrt (Op.5) is Wagenaars eerste orkestwerk, geschreven rond 1884. De latere Concertouverture Op.11 'Frühlingsgewalt' lijkt sterk gekleurd door de idyllische natuurschilderijen van Mendelssohn en valt op door de enorme contrasten in tempo en instrumentatie. Meer nog dan Wagenaar was Jan van Gilse (1881-1944) een product van de conservatieve stroming in de Duitse muziek van rond 1900. Kort voor de eeuwwisseling studeerde hij aan het conservatorium in Keulen bij Franz Wüllner, tien jaar eerder ook de leraar van Willem Mengelberg. Van Gilse's Concertouverture in C klein werd geschreven aan het einde van zijn conservatoriumstudie. De muziek begint in mineur en eindigt in majeur en ontwikkelt zich, in Beethoviaanse termen, van duisternis naar licht. Ondanks episodes van turbulentie in zijn muziek, toont deze altijd een vaak onderdrukt maar soms ook openlijk verlangen naar bevrijding en vervulling.

Fnac

Album - Verschenen op 13/09/2024