De Raey: mol in Leiden

In de zeventiende eeuw, een tijd van revolutionaire ideeën en inzichten, waagde de filosoof René Descartes het om het fundament van de gevestigde wetenschap te betwijfelen. Met zijn kritische geest verwierp hij alle stellingen die niet konden worden onderbouwd door de Ratio. De Ratio fungeerde als de wortels van de cartesiaanse boom, met de fysica als de stam en de geneeskunde als de takken en bladeren. Dit baanbrekende uitgangspunt stond in schril contrast met de gevestigde aristotelische theorie, die observatie beschouwde als de basis van kennis.

Het verhaal van Johannes de Raey, een leerling van Descartes en zijn beste student, is bijzonder intrigerend. Tussen 1647 en 1668 heeft hij in een vijandig anti-cartesiaans klimaat geprobeerd de ideeën van Descartes te verspreiden, zowel in de filosofie als in de geneeskunde. De Raey gaf van 1658 tot 1662 privélessen in geneeskunde aan de Universiteit van Leiden, waar hij een hybride model ontwikkelde dat elementen van het oude aristotelische denken combineerde met de nieuwe cartesiaanse concepten.

Recentelijk heeft de auteur een verloren gewaande disputatie ontdekt, waarin de Raey’s student Israël Conrat op 5 februari 1659 in het grote auditorium van Leiden zijn 45 stellingen over het ontstaan van koorts verdedigde. Hierin postuleerde De Raey onder andere een endocriene relatie tussen geest en lichaam. Deze bevinding levert een cruciale bijdrage aan de opkomende psychosomatische denkpatronen van die tijd.

Zowel in de filosofie als in de geneeskunde werd Descartes' naam in Leiden als taboe beschouwd; zijn werken mochten niet gelezen worden en zelfs zijn naam mocht niet worden uitgesproken. De inhoudelijke ontdekking van deze disputatie biedt een ongekend inzicht in hoe De Raey zich door deze beperkingen heen werkte en de cartesiaanse ideeën wist te prediken, ondanks de heersende tegenstand.

Dit boek, geschreven door Hendrik Punt, geeft een meeslepende kijk op de ontwikkeling van de cartesiaanse denken in de geneeskunde. Het biedt niet alleen inzichten voor filosofen en medisch historici, maar is ook geschikt voor een breder publiek dat nieuwsgierig is naar de rijke geschiedenis van de cartesiaanse leer. De Raey's bijdragen aan de fysiologie en zijn strijd voor de acceptatie van de cartesiaanse gedachte worden helder en inspirerend belicht. Een onmisbaar werk voor iedereen die de ontwikkeling van de wetenschap in de zeventiende eeuw wil begrijpen.