Terra Nova Collective, Vlad Weverbergh Tobi: Sacred Music (2 CD)

Bol Partner

Om als muzikant in Antwerpen de kost te kunnen verdienen met het spelen van muziek, moest je lid zijn van de muziekgilde van Sint Job en Sint Maria Magdalena. Alleen dan kon je gevraagd worden om tegen betaling muziek te maken tijdens verschillende festiviteiten, processies en kerkdiensten. De Antwerpse muziekgilde was een van de armste van de stad en had een eigen kapel in de Sint-Jacobskerk met een zogenaamde 'gildekamer', waar vergaderd werd maar waar ook gedronken, gekookt, gegeten en gerookt werd. Tobi was drie keer deken van zijn gilde. Hij had dus goede connecties in de muzikale kringen van Antwerpen. We weten ook dat Tobi vanaf 1768 regelmatig cello speelde in de Sint-Jacobskerk, en hij moet zich sterk verbonden gevoeld hebben met deze plek, want uit het kerkregister blijkt dat hij er zijn negen kinderen liet dopen. Rik en Marieke woonden bijna dertig jaar in wat nu de Meistraat heet, vlakbij. De Sint-Jacobskerk was een van de rijkere kerken in de stad. Sinds het begin van de zeventiende eeuw had de kerk een dozijn muzikanten in dienst, en in Tobi's tijd moeten er zo'n vijftien muzikanten in dienst zijn geweest. Deze kregen waarschijnlijk steun van onbetaalde vrijwilligers, vooral op feestdagen, en het aantal muzikanten op de loonlijst was in de achttiende eeuw altijd afhankelijk van de financiële steun van prominente parochianen. Dit gold voor elke kerk in Antwerpen. We weten dat Tobi in de kathedraal bleef spelen, maar hij hielp ook de liturgie verfraaien in de Sint-Andrieskerk, gelegen in een veel armere parochie in Antwerpen. Het lag in de buurt van de beruchte Boeksteeg en stond bekend als een ruige buurt waar veel prostituees werkten. Zijn jongste zoon, Henricus Josephus, zou er koorknaap worden en in 1785 werd zijn tweede zoon, Joannes Franciscus Josephus Tobi, aangesteld als cantor van die Sint-Andrieskerk. Het is voor deze kerk en zijn twee muzikale zonen dat Hendrik Tobi zijn geestelijke werken componeerde. Ergens tussen 1800 en 1807 moet Tobi zeven motetten hebben geschreven, die zijn teruggevonden in het archief van de Andreaskerk. Het archief vermeldt 'H.J. Tobi père' als componist, wat duidelijk verwijst naar Hendrik Joseph Tobi. Een andere belangrijke compositie is zijn Mis voor koor, orgel en orkest, vermoedelijk daterend uit 1807. Het 'Dixit Dominus' voor koor (SSTTBB) en blazersensemble valt op door de eenvoudige instrumentale bezetting: twee klarinetten in Bes, twee fagotten en een bas. Deze psalmtekst gaat over Christus als Koning, Priester en Messias en werd traditioneel gebruikt tijdens de Vespers. Bekende zettingen zijn die van Vivaldi, Händel en Mozart. Het 'Laudate Pueri' is rijker van textuur door de toevoeging van twee hoorns aan het bestaande blazersensemble en de introductie van de altpartij in het koor. Het 'Tantum Ergo' is een compositie voor vierstemmig koor en volledig orkest: de vier strijkerspartijen, aangevuld met twee hobo's en twee hoorns. De tekst gaat over het heilige sacrament en werd gezongen op het moment van de eucharistie. Het 'Nisi Dominus' tenslotte is een motet voor vierstemmig koor, strijkers en twee hoorns en twee klarinetten. Ook hier gaat het om een psalmtekst die gebruikt wordt tijdens de Vespers. Opmerkelijk in deze compositie is de uitzonderlijke expressie in de solostemmen. De kwaliteit van deze muziek is zonder twijfel opmerkelijk, en Tobi laat een stijl horen die meer aansluit bij de kerkelijke stijlen van Mozart en Haydn uit de jaren 1780. Te oordelen naar de muzikale en technische kwaliteit van deze composities, is het onmogelijk om te denken dat deze twee composities de enige werken zijn die Tobi ooit schreef. Het zijn de werken van een doorgewinterde componist die toen al in de zestig was. Vermoedelijk heeft Rik Tobi nog veel meer kerkcomposities geschreven, maar die zijn tot op de dag van vandaag onbekend. Toch geven beide composities een mooi overzicht van de kwaliteit van de muziek die in de zogenaamde Franse tijd voor de Antwerpse kerken werd geschreven. David Vergauwen

Fnac

Album - Verschenen op 07/06/2024