Peter Dijkstra, Swedish Radio Choir Brahms: Mass & Motets (Super Audio CD)

Al heel lang hoop ik ooit de gelegenheid te krijgen om de geestelijke koorwerken van Johannes Brahms op te nemen. Deze werken hebben mij de laatste jaren intensief bezig gehouden en ik heb ze veelvuldig uitgevoerd met een aantal ensembles. De rijkdom van hun inhoud heeft mij telkens weer verrast. Brahms’s grote voorbeelden waren Schultz, Gabrieli en Bach, en het is prachtig om te ontdekken hoe hij de compositietechnieken van deze meesters toepast voor zijn eigen doeleinden. In het patriottische Fest-und Gedenkspruche op. 109, bijvoorbeeld, geïnspireerd door het aantreden van Keizer Wilhelm II in 1888, gebruikt de componist overwegend blokachtige, homofone technieken (waarschijnlijk met het oog op een open uitvoering door grote koren). De koorgroepen wisselen elkaar in grote delen af, maar af en toe verandert de structuur plotseling als de tekst daarom vraagt: een verwijzing naar het uiteenvallen van het koninkrijk in het tweede deel bijvoorbeeld, wordt geïllustreerd door schijnbaar willekeurige ingangen van de delen zonder rekening te houden met de maat, alsof de hele structuur uiteenvalt. In zijn harmonische taal gaat Brahms veel verder dan zijn voorbeelden uit de renaissance en de barok, hij voegt vaak tonen toe die buiten de toonsoort vallen, bijvoorbeeld in reeksen van dalende kwinten, waardoor de muziek in toonsoorten terechtkomt die voor componisten uit deze zeventiende eeuw nauwelijks bereikbaar waren. Om dit werk tot zijn recht te laten komen is een koor nodig dat in staat is een grote, grandioze klank te ontwikkelen.