Over de grens

Op 17 augustus 1945, twee dagen na de Japanse capitulatie, verklaarde Indonesië zich onafhankelijk. Nederland erkende deze onafhankelijkheid echter niet en trachtte met geweld de regie te voeren over het onvermijdelijke proces van dekolonisatie. Dit leidde tot vier jaren van moeizame onderhandelingen en bittere oorlogvoering, welke een schaduw wierpen over de Nederlandse geschiedenis.

In 2005 verklaarde de Nederlandse regering dat Nederland deze oorlog niet had moeten voeren. Ondanks deze erkenning van de foutieve koers, bleef het regeringsstandpunt uit 1969 bestaan dat de Nederlandse krijgsmacht zich 'in de regel correct' had gedragen, met slechts 'excessen'. Naarmate de aanwijzingen van extreem geweld door Nederlandse militairen zich opstapelden, werd het echter steeds moeilijker om dit officiële standpunt vol te houden.

In 2016 besloot de Nederlandse regering tot financiering van een groot onderzoeksprogramma om de gebeurtenissen tijdens deze koloniale oorlog grondig te bestuderen. De belangrijkste conclusies van dit onderzoeksprogramma zijn samengebracht in het boek "Over de grens". Dit werk is gebaseerd op tien afzonderlijke studies en behandelt vanuit verschillende invalshoeken de vraag in welke mate de Nederlandse krijgsmacht structureel extreem geweld toepaste en hoe dat optreden kan worden verklaard.

De auteurs tonen aan dat de Nederlandse strijdkrachten op een structurele basis extreem geweld hebben toegepast. Dit geweld werd zowel tijdens als na de oorlog op diverse manieren toegedekt door de Nederlandse overheid en samenleving. Er wordt ingegaan op de vraag of het extreme geweld werd besproken, bestraft of juist wordt toegedekt, en welke ontwikkelingen zichtbaar zijn in de omgang met deze gebeurtenissen.

Dit boek past slecht bij het rooskleurige nationale zelfbeeld van Nederland en biedt een kritische reflectie op de koloniale geschiedenis. De complexe relatie tussen autonomie, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië van 1945 tot 1950 wordt in dit werk diepgaand geanalyseerd. De auteurs, Frank van Vree en Hilmar Farid, bieden lezers een gedetailleerd inzicht in de implicaties van het Nederlandse militaire optreden en de daaruit voortvloeiende morele en ethische vraagstukken.

"Over de grens" is een belangrijk boek voor iedereen die geïnteresseerd is in de koloniale geschiedenis van Nederland, de dekolonisatie van Indonesië en de gevolgen van oorlog en geweld. Het daagt lezers uit om na te denken over de lessen die we uit het verleden kunnen leren en de erfenis die deze oorlog heeft achtergelaten.