Meer licht!

Het manicheïsme is een fascinerende en invloedrijke religieuze beweging die van de vierde tot de veertiende eeuw fungeerde als een wereldkerk, verspreid langs de zijderoutes tot diep in Egypte en van Rome tot Chang'an in China. Dit systeem van geloof, gesticht door Mani (216-274/276), leert dat er twee fundamentele principes zijn: God, die het goede en het licht vertegenwoordigt, en hyle, het kwaad en de duisternis. Deze tegenstellingen zijn niet alleen debatten binnen de theologie, maar zij zijn ook aanwezig in alle schepselen, waaronder vegetatie en fruit.

Een van de meest belangwekkende figuren in de geschiedenis van het manicheïsme is de Kerkvader Augustinus (354-430). Voordat hij zich bekeerde tot het katholieke christendom, was hij tien jaar een betrokken manicheeër in Milaan. Na zijn bekering heeft hij het manicheïsme sterk bekritiseerd en verketterd, in navolging van andere religieuze leiders van die tijd, zoals de priesters van het zoroastrisme en de islam. Dit laat zien hoe het manicheïsme, ondanks zijn verspreiding en invloed, geconfronteerd werd met stevige tegenreacties vanuit andere religieuze stromingen.

De leerstellingen van het manicheïsme zijn origineel en diepgaand. Mani beschouwde zichzelf als de 'apostel van Jezus Christus', gesanctioneerd door de Heilige Geest die hem de openbaringen verschafte waarmee hij zijn doctrines kon ontwikkelen. Het centrale idee is dat het licht, ook het kosmische lichaam van Christus, door rituele maaltijden kan worden bevrijd of gered uit de materiële wereld. Deze rituelen waren niet alleen spirituele handelingen maar ook een manier om de volgelingen te verbinden met het hogere, het goede en het licht.

Het manicheïsme biedt een unieke kijk op de wereld, waarbij het dualisme tussen goed en kwaad niet alleen beperkt blijft tot morele of ethische overpeinzingen, maar ook doorwerkt in de fysieke wereld. Het stichtte een religieuze en culturele brug tussen verschillende beschavingen, van het Westen tot het Oosten. Het is een historisch fenomeen dat, ondanks zijn neergang, een blijvende impact heeft gehad op de religieuze en filosofische denkbeelden van later tijden.

In zijn boek, gepubliceerd door Amsterdam University Press, biedt John Van Schaik een diepgaand inzicht in het manicheïsme en zijn betekenis in zowel de geschiedenis van de religie als de cultuur. Deze arbeid is een waardevolle bron voor iedereen die geïnteresseerd is in de complexe interacties tussen gelovigen in de verschillende perioden van de geschiedenis.