het verhaal van de kolken in Dollardgebied

In 2014 is de werkgroep Oldambt van het IVN gestart met het project ‘Kolken in het Dollardgebied’. Dit project had als doel om de kolken in dit unieke gebied in kaart te brengen en waar mogelijk de aanwezige natuur te inventariseren. Kolken zijn ontstaan door dijkdoorbraken, waarbij het water met enorme kracht door een opening drukte en een diep gat creëerde. Deze doorbraken werden later hersteld door het aanleggen van nooddijken, waardoor de kolken binnendijks kwamen te liggen.

Historische Context en Gebruik van Kolken

Door de jaren heen zijn kolken door boeren en de lokale bevolking vaak gebruikt voor verschillende doeleinden, waaronder drinkplaatsen voor vee, stortplaatsen van afval en recreatieve wateren voor vissen, zwemmen en schaatsen. Gedurende de tijd zijn veel ondiepe kolken verland of gedempt, vooral door de opkomst van krachtige graafmachines. In het gebied rond de Westerwoldse Aa zijn in de jaren '60 de meeste kolken gedempt, waardoor er slechts een klein aantal als landschapselement behouden is gebleven. Bij de ruilverkavelingen van de jaren '70 en '80 werden deze kolken vaak toegewezen aan Staatsbosbeheer, waarbij een stukje bos werd aangeplant, gebaseerd op de opvatting dat natuur zonder bos geen echte natuur is.

Het Project ‘Kolken in het Dollardgebied’

De werkgroep begon haar zoektocht naar bestaande en voormalige kolken aan de hand van een kaart gemaakt door de bodemkundige Ir. De Smet, die in de jaren '60 de bodemeigenschappen van het Oldambtgebied in kaart bracht. Op zijn kaarten zijn met rode lijnen de tracés van dijken en met blauwe stippen de locaties van kolken gemarkeerd. In totaal markeerde hij 90 locaties, waarvan de werkgroep er meer dan 30 heeft teruggevonden. Vrijwilligers van IVN, KNNV en Club Oldambster Groen hebben in deze kolken de natuurwaarden en organismen geïnventariseerd, maar hebben ook aandacht besteed aan de cultuurhistorische waarden. Ze hebben de geschiedenis van elke kolk onderzocht en verhalen verzameld om te begrijpen wat er door de eeuwen heen met deze gebieden is gebeurd.

Conclusie

Het project ‘Kolken in het Dollardgebied’ biedt niet alleen inzicht in de natuurlijke rijkdom van deze kleine natuurgebiedjes, die als een archipel in een agrarisch landschap liggen, maar ook in hun cultuurhistorische waarde. Dit rijk geïllustreerde boek, geschreven door Hendrik van der Ham, Aart Jan Langbroek en Gerrit Smit, presenteert de resultaten van jarenlang onderzoek, zowel in het veld als in archieven, en biedt lezers een waardevol overzicht van de kolken en hun betekenis in de geschiedenis van het Oldambt.